Son Kaleler Çöküyor
Tarım Bakanlığı’nın kayıtlarına göre, Türkiye genelinde 7 binden fazla tarım bayisi bulunuyor. Çiftçiler, tohum, ilaç, gübre ve bitki besleme ürünlerini bu bayilerden, genellikle hasat vadesinde ödeme şeklinde sağlıyorlar. Tarım Kredi Kooperatifleri fiyat avantajı sunsada, aylık faiz bedeli ve borçlu olan üreticiye ürün satılmaması gibi nedenlerle çiftçiler tedariklerini yapmak için bayilere yönelmektedirler.
Ülkemizde son bir yıldır üretici borçları hızla artıyor. Bu borçların büyük çoğunluğu ipotekli kredilerden oluşuyor. Çiftçiler, yeterli üretim sermayesine sahip olmak için bu kredilere başvuruyor ve bu kredinin büyük bir kısmını mazot, makine, elektrik, sulama sistemleri, depo ve bina gibi temel ihtiyaçlara veriyorlar. Peki geri kalan tedariklerini nereden karşılıyorlar?
Son iki yıldır bayilerden yapılan alımlar hasatta ödeme kredi kartları, senetler ve “deftere yazdırma” yöntemleriyle uygulanmaktadır. Bayiler, çiftçilere faiz uygulaması yapamazlar. Gecikmeleri günümüze kadar kendi kazançlarıyla karşılamaya çalıştılar. Çalıştıkları dağıtımcının vade esneklikleri sayesinde bu durumu idare edebildiler. Ancak artık bıçak kemiğe dayandı. Çiftçiler banka borçlarını dahi ödeyemezken, bayilere olan borcunu nasıl öder?
Yıl sonu yaklaşırken, birçok bayinin zor durumda olduğunu biliyoruz. Sektörde sadece küçük bir oranda sezon başında peşin satış mümkün olmaktadır. Çoğunluk, hasat özelliklerine bağlı satışlarla ayakta kalmaya çalışıyor. Ödeme zamanı geldikçe, birçok bayinin ciddi bir finansal dar boğaza gireceği görülüyor.
Tedarikçiler olmazsa üretim de olmaz. Üretim girdilerine ulaşmak her geçen gün daha pahalı hale geliyor. Üreticiyi güya desteklemesi gereken Tarım Kredi Kooperatifleri ise yüksek faizler karşılığında çiftçilere darbeler vuruyor. Bayiler, işlerini sürdürebilmek ve gelecek yıl piyasadan ürün alabilmek adına borçları kapatmaya çalışıyorlar. Ancak bu sefer kendilerinin borç batağına saplanıyor. Çiftçiler batarken, bayiler de yavaş yavaş iflasın eşiğine geliyor. Kira, Bağ-Kur ve yaşam harcamaları karşılanamaz hale gelirken, zincirin son halkaları da teker teker düşüyor.
Sistem çökmeye başladı …..son kaleler birer birer yıkılıyor.
Saygılarımla
Nuri Levent ÜNVER
Ziraat Mühendisi
